Censuur?

Terug in Nederland is het tijd voor een terugblik op het leven als embedded verslaggever. Gebruikt het leger de journalist als buikspreekpop? Knippen voorlichters de hun onwelgevallige passages uit de teksten?
De censuur die Defensie toepast, is op papier een redelijke, gebaseerd op afspraken vooraf. Defensie mag elke tekst voor publicatie lezen op 'operationele informatie'. Het zou tenslotte vervelend zijn als de Taliban-inlichtingendienst alleen maar de krant hoeft open te slaan om te weten waar en wanneer de westerlingen een offensief voorbereiden. De eis om daarover te zwijgen, is te begrijpen.
Toch probeert een voorlichter wel eens een stap verder te zetten. Toen ik op dit weblog wilde melden dat er ‘de oorlog hier echt is’ sputterde de kolonel die de tekst las, tegen. ,,Het is niet echt een oorlog’’, probeerde hij staande te houden midden in een legerkamp tjokvol met het dodelijkste wapentuig van de wereld. ,,Het is meer dat er soms contact is tussen troepen.’’ De term ‘oorlog’ bleef gewoon staan.
Ook een verzoek om de (toen nog lege) gevangenissen op Kamp Holland te bezichtigen werd in eerste instantie afgewezen. Defensie wilde het niet hebben. Maar na enig aandringen, waarbij de voorlichter zich aan de kant van de verslaggevers schaarde, gingen de cellen alsnog open.
Toen ik tegenover de persvoorlichter in Kandahar aankondigde dat ik wilde peilen hoe de goed of slecht de Nederlandse soldaten lagen bij hun buitenlandse collega's, was de reactie ronduit negatief. Een opsomming van argumenten tegen een dergelijk vragenrondje volgde. ,,Het is dan maar net wie je treft’’, zei ze. ,,We hebben afgesproken dat de coalitiegenoten elkaar respecteren’’, voegde ze daaraan toe. En tenslotte: ,,veel buitenlandse soldaten hebben helemaal geen contact met Nederlanders.’’ Ze zag het verhaal niet zitten.
Uiteindelijk moest de afsprakenlijst erbij worden gehaald. Een verhaal over de sterke en zwakke kanten van de Nederlanders bleek er niet mee in strijd. De voorlichtster ging uiteindelijk overstag: ,,Ik ben benieuwd.’’
Censuur? Dat valt dus wel mee. Wel heeft defensie een eigen agenda. Ze zien graag mooie verhalen over hun Apaches en F16's en bieden daarom ongevraagd interviews aan met de vliegers. Maar ook aan eigen verzoeken van de journalisten werken ze mee.

Zowel journalisten als militairen moeten wennen aan elkaars aanwezigheid. De oorlog in Afghanistan is de eerste waar Nederlandse verslaggevers mee kunnen reizen met hun eigen leger, tot diep in wat militairen poëtisch 'het Theater' noemen. Ik heb het theater inmiddels verlaten. Maar de voorstelling gaat door.

Dit was de laatste bijdrage aan dit weblog.